Tükürük Nasıl Oluşur? Tükürük, ağız salyası olarak da bilinen özel bir vücut sıvısıdır. Tükürük bezleri tarafından üretilir ve ağız içine salgılanır. Ağız boşluğunda sürekli olarak üretilir ve vücudun nem dengesini korur. İnsan vücudundaki her şey bizlere gerekli ve faydalı olduğu için tükürüğün de vücut için de önemi büyüktür.
Tükürük, ağız sağlığının yanı sıra genel sağlık için de önemlidir. Ağız içindeki bakterileri kontrol eder, yiyeceklerin sindirimine katkı sağlar ve ağız sağlığını korur. Tükürük eksikliği veya yetersizliği, ağız sağlığı ve genel sağlık sorunlarına yol açabilir.
Tükürük Nasıl Oluşur?
Tükürük, dilin altındaki tükürük bezleri aracılığıyla oluşur. Tükürük, ağız boşluğundan salgılanır ve çeşitli bileşenleri içerir. Tükürük, ağız boşluğunda bulunan üç çift büyük bez ve çok sayıda küçük tükürük bezi tarafından üretilen özel bir sıvıdır. Parotis, submandibular ve dilaltı tükürük bezleri toplam tükürük salgısının %90’ını oluştururken, minör tükürük bezleri geri kalan %10’unu oluşturur. Büyük ve küçük bezlerin salgıladığı tükürük miktarına tam tükürük denir.
Dinlenme halinde (uyarılmamış) tükürüğün toplam hacminin yaklaşık üçte ikisi submandibular bezler tarafından üretilir. Stimülasyon üzerine parotis bezleri ağızdan gelen toplam tükürük hacminin en az %50’sinden sorumludur. Dil altı bezleri, tükürük bezlerinin hem uyarılmamış hem de uyarılmış durumlarında küçük bir yüzdeye katkıda bulunur.
Küçük tükürük bezleri, yüksek protein içeriğinden dolayı ağız mukozasının yağlanmasına önemli ölçüde katkıda bulunur. Yalnızca mukoza hücrelerinden oluşan diğer bazı küçük tükürük bezlerinin aksine, parotis bezleri serözdür ve su benzeri salgılar üretir. Submandibular ve sublingual bezler karışıktır.
Genel olarak birincil tükürüğün üretiminden asiner (salgılayıcı) hücreler sorumludur. Duktal hücreler tükürüğün ağızda salgılanana kadar daha ileri modifikasyonlarından sorumludur. Tükürüğün %99’u su, %1’i protein ve tuzlardan oluşur. Normal günlük tükürük üretimi 0,5 ila 1,5 litre arasında değişir. Uyarılmamış tükürüğün akış hızının tamamı yaklaşık 0,3-0,4 ml/dakikadır. Bu oran uyku sırasında 0,1 ml/dk’ya düşer ve yemek yeme, çiğneme ve diğer uyarıcı aktiviteler sırasında yaklaşık 4,0-5,0 ml/dk’ya yükselir.
Tükürük her zaman plazmaya göre hipotoniktir. Tükürük akış hızının tamamı artacağından tükürüğün tonisitesi de artacaktır. Tükürük bezlerinin salgısı esas olarak otonom sinir sistemi tarafından kontrol edilir. Parasempatik uyarım bol miktarda sulu tükürük üretirken sempatik uyarım daha viskoz tükürük üretir.
Tükürüğün Oluşum Süreci Nedir?
Tükürük, çoğunlukla sudan oluşur, ancak içinde mukus, elektrolitler, bazı enzimler ve antibakteriyel bileşikler barındırır. Tükürüğün oluşum süreci oldukça karmaşık ve ince ayrıntılara sahip bir biyolojik süreçtir. İşte tükürüğün oluşum sürecinin ayrıntıları:
1- Uyarı ve Sinirsel Kontrol: Tükürük üretimi, ağız içindeki çeşitli uyarıcılara yanıt olarak başlar. Bu uyarıcılar, yiyeceklerin tadı, kokusu, dokusu veya ağız içine alınması gibi çeşitli faktörler olabilir. Ayrıca, sinir sistemi tükürük bezlerini kontrol eder. Uyarılar, özellikle yemek yeme sırasında, duyusal sinirler aracılığıyla beyne iletilir.
2- Tükürük Bezlerinin Uyarılması: Beyin, uyarılara yanıt olarak tükürük bezlerini uyarır. Ağız içindeki tükürük bezleri başlıca üç çift bezden oluşur:
- Parotis bezleri…………….: Yanaklarda bulunur.
- Submandibüler bezler: Alt çenenin altında yer alır.
- Sublingual bezler……….: Dilin altında bulunur.
Beyin, bu bezleri uyararak tükürük üretimini başlatır. Tükürük bezlerinin uyarılması, sinirler aracılığıyla gerçekleşir.
3-Tükürük Üretimi: Tükürük bezleri, uyarılara yanıt olarak tükürük üretmeye başlar. Tükürük, ağız içine salgılanır ve yiyeceklerin çiğnenmesi ve yutulmasına yardımcı olur. Bu süreç sürekli olarak devam eder ve ağız içindeki yüzeyleri kaplar.
Tükürüğün İçeriği: Tükürük, üretildiği andan itibaren içeriğini kazanır. İçeriği şunları içerebilir:
- Su: Tükürüğün büyük bir kısmı sudan oluşur ve ağız içini nemlendirir.
- Elektrolitler: Sodyum, potasyum gibi mineraller tükürük içinde bulunur.
- Enzimler: Özellikle amilaz gibi sindirim enzimleri, yiyeceklerin sindirimine yardımcı olur.
- Mukus: Salya olarak da bilinen mukus, tükürüğün yapısını kalınlaştırır ve ağız iç yüzeylerini kaplar.
- Antibakteriyel Faktörler: Tükürük, ağız içindeki bakterileri kontrol eden veya öldüren antibakteriyel faktörler içerir.
4-Tükürüğün İşlevleri: Tükürük, ağız sağlığını korumak, yiyecekleri sindirmek, ağız temizliği sağlamak ve ağız içindeki bakterileri kontrol etmek gibi bir dizi önemli işlevi yerine getirir. Aynı zamanda, tükürük, yutma işlemi sırasında yiyeceklerin daha kolay hareket etmesine ve sindirilmeye başlamasına yardımcı olur.
5-Tükürük Üretimi: Tükürük bezleri, uyarılara yanıt olarak tükürük üretmeye başlar. Tükürük, ağız içine salgılanır ve yiyeceklerin çiğnenmesi ve yutulmasına yardımcı olur. Bu süreç sürekli olarak devam eder ve ağız içindeki yüzeyleri kaplar.
Tükürüğün Görevleri Nelerdir?
Tükürük, ağız içi yapıların çeşitli patojen mikropların, mekanik veya kimyasal tahriş edici maddelerin neden olduğu yaralanmalara karşı korunmasında önemli bir rol oynar. Tükürüğün Görevleri Nelerdir?
Tükürük, vücuttaki nem dengesini korur ve ağız sağlığı için kritik bir bileşen olarak kabul edilir. Ayrıca, yiyeceklerin sindirim sürecini başlatan enzimleri içerir. Bu süreç, ağız sağlığının yanı sıra genel sağlık için önemlidir.
Tükürüğün İşlevleri
Tükürüğün İşlevleri: Tükürük, ağız içinde birçok önemli işlevi yerine getirir:
- Yiyeceklerin Islanması: Tükürük, yiyeceklerin çiğnenmesi ve yutulmasını kolaylaştırmak için yiyecekleri ıslatır. Bu, yiyeceklerin daha rahat bir şekilde hareket etmesine ve yutulmasına yardımcı olur.
- Sindirim Başlangıcı: İçeriğindeki enzimler, özellikle amilaz, karbonhidratların sindirimini başlatır. Bu, yiyeceklerin mideye gitmeden önce önemli bir sindirim adımıdır.
- Ağız Temizliği: Antibakteriyel faktörleri sayesinde ağız içindeki zararlı bakterileri kontrol eder ve ağız sağlığını korur. Antibakteriyel faktörleri sayesinde bakteri büyümesini kontrol eder.
- Dilin Temizliği: Tükürük, dil yüzeyini temizler ve dil üzerinde biriken bakterileri uzaklaştırır.
- Ağız Nemliliği: Ağız içini nemlendirir ve ağız kuruluğunu önler.
- Yara İyileşmesi: Küçük yaraların ağız içinde daha hızlı iyileşmesine yardımcı olabilir. Tükürükteki bazı bileşenler yara iyileşmesini teşvik edebilir.
- Tat ve Kokunun Algılanması: Tükürük, tat ve koku alıcılara yardımcı olur ve bu duyusal bilgilerin beyne ulaşmasına yardımcı olur.
- Besinlerin Aktarılması: Tükürük, yiyeceklerin yemek borusuna aktarılmasına yardımcı olur.
- Dilin Yüzeyini Kaplama: Mukus (salya), tükürüğün içinde bulunan bir bileşen olarak dilin yüzeyini kaplar ve korur.
- Dilin Yüzeyini Temizleme: Tükürük, dil yüzeyini temizler ve dilde biriken bakterileri temizler.
- Ağız Hijyeni: Tükürük, ağız içindeki temizliği sağlar ve diş çürümelerini önler.
